Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Opolskiej
Chór Filharmonii Opolskiej
Izabela Polakowska-Rybska – kierownik artystyczny chóru
Zbigniew Graca – dyrygent
Małgorzata Grzegorzewicz-Rodek – sopran
Tomasz Krzysica – tenor
Artur Janda – bas
Sylwester Smulczyński – tenor
Program:
Józef Elsner – Pasja op. 65
Miejsce: Sala koncertowa
Wśród znamienitych kompozytorów wyszczególnić można dwa ich rodzaje: takich, którzy odchodząc w niedostatku docenieni zostali po śmierci oraz tych, których twórczość uwielbiana za życia zapadła w wieczny sen razem z nimi samymi.
Józef Elsner, patron Filharmonii Opolskiej zdaje się symbolizować tę drugą frakcję. Dziś kojarzony jest przede wszystkim jako nauczyciel Chopina. A szkoda – w cieniu wielkiej sławy genialnego ucznia bledną niemałe zasługi jego mistrza. Poza wszechstronnym wykształceniem oraz działalnością teatralną i edukacyjną należy do nich także pokaźna liczba kompozycji.
Wśród blisko stu opusowanych utworów szczególne miejsce zajmuje Passio Domini nostri d-moll op. 65. Elsner miał w swojej historii związki z Kościołem i religią – uczył się w kilku przyklasztornych szkołach, śpiewał w chórze kościelnym, a nawet rozpoczął studia teologiczne. Gdy więc ówczesny kustosz katedry warszawskiej zwrócił się do niego z prośbą o napisanie oratorium, chętnie podjął się zadania. Powstałą Pasję opatrzył pełnym mistycyzmu podtytułem Triumf Ewangelii i rozpisał na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę. Olbrzymi aparat wykonawczy od początku był czynnikiem decydującym o potędze dzieła i jednocześnie powodem kłopotliwości jego wykonywania.
Po premierowej, warszawskiej prezentacji (w której wzięło udział ponad czterystu wykonawców!) Pasja zebrała entuzjastyczne recenzje, a wkrótce potem dzieło zabrzmiało także w Pradze, Petersburgu i Wilnie. Mimo niewątpliwego sukcesu – pamięć o monumentalnej kompozycji zgasła wraz z życiem jej autora. Co więcej, wszystkie materiały nutowe zaginęły bez śladu… aż do lat 90-tych XX wieku, kiedy to w jednej z berlińskich bibliotek polski historyk i teoretyk muzyki, Krzysztof Rottermund, odkrył elsnerowski rękopis. Warszawska Opera Kameralna podjęła wtedy prace źródłoznawcze i edytorskie w oparciu o odnaleziony autograf partytury, a w 1998 roku – prawie półtora wieku po śmierci Elsnera – doszło do pierwszego współczesnego wykonania dzieła. Czy ta historia nie przypomina przypadkiem losów innej słynnej Pasji?
Tegoroczny koncert Wielki Post – Wielka Muzyka będzie już trzecim takim spotkaniem opolskiej publiczności z muzyką pasyjną. Po Stabat Mater Karola Szymanowskiego i Pasji Janowej Jana Sebastiana Bacha przyszedł czas na Passio Domini Nostri Jesu Christi seu triumphus evangelii Józefa Elsnera. Czas na przedsięwzięcie, które dla Filharmonii Opolskiej stanowi zaszczyt i obowiązek.
Zbigniew Graca – dyrygent
Studiował w warszawskiej Akademii Muzycznej w klasie skrzypiec Tadeusza Wrońskiego oraz dyrygentury symfoniczno-operowej u Stanisława Wisłockiego. Swoje umiejętności doskonalił u Franco Ferrary w Sienie (Włochy) oraz u Rafaela Kubelika w Lucernie (Szwajcaria).
Jest laureatem głównych nagród w konkursach dyrygenckich: w Kopenhadze (Konkurs im. N. Malko – III), w Katowicach (Konkurs im. G. Fitelberga – V) oraz w Wiedniu (Konkurs im. H. Swarowskiego – III).
W latach 1975-80 współpracował z Orkiestrą Radiową w Warszawie, a następnie – jako koncertmistrz i dyrygent – z Orkiestrą Symfoniczno-Operową w Akwizgranie (Niemcy). W latach 1985-88 był etatowym dyrygentem Opery Królewskiej w Kopenhadze. W sezonie 1989/90 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Państwowej Opery we Wrocławiu.
W latach 1992-95 był regularnym gościnnym dyrygentem Opery Poznańskiej, gdzie przygotował i prowadził premiery m.in. Aidy Verdiego, Cyganerii Pucciniego, Święta wiosny Strawińskiego czy Cudownego Mandaryna Bartóka.
Obecnie – od 1989 r. – jest etatowym dyrygentem Warszawskiej Opery Kameralnej. Tu przygotował i pełnił kierownictwo muzyczne wielu oper Mozarta, Rossiniego czy Donizettiego. Współtworzy muzycznie coroczny Festiwal Mozartowski w Warszawie od chwili jego powstania w roku 1991.
Występuje niemal we wszystkich krajach Europy (regularnie w Skandynawii, Niemczech, Hiszpanii, Francji, Włoszech, na Litwie i Łotwie), w Japonii i Stanach Zjednoczonych. Od 1995 r. jest corocznie zapraszany na występy do Izraela.
Od 1998 r. występuje w Turcji z Prezydencką Orkiestrą Symfoniczną oraz w Narodowym Teatrze Operowym w Ankarze. Rok 1999 zaowocował współpracą z Łotewskim Narodowym Teatrem Operowym, która trwa do dziś. W LNO w Rydze kierował muzycznie premierami oper Mozarta: Don Giovanni, Cosi fan tutte, Wesele Figara oraz Czarodziejski Flet.
Od 2012 roku ponownie współpracuje z Teatrem Wielkim w Poznaniu, gdzie dyryguje operami: Wesele Figara, Cyrulik sewilski, Don Giovanni i Tosca.
W Polsce koncertuje z zespołami niemal wszystkich orkiestr: w Filharmonii Narodowej w Warszawie, filharmoniami w Poznaniu, Łodzi, Krakowie, Gdańsku, Białymstoku, Lublinie, Bydgoszczy, Rzeszowie, z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach czy z Polską Orkiestrą Kameralną – Sinfonią Varsovią.
W swoim dorobku posiada liczne nagrania archiwalne oraz płytowe.
